Depresyonun Gizli Yüzü: Gülümseyen Depresyon (Atipik Depresyon)

Depresyon denildiğinde çoğumuzun aklına yatağından çıkamayan, sürekli ağlayan, sosyal hayattan tamamen kopmuş, perişan bir tablo gelir. Bu imaj, klinik depresyonun bir yüzü olsa da, madalyonun bir de gizli ve belki de daha tehlikeli olan diğer yüzü var.

Gülümseyen Depresyon. Dışarıdan bakıldığında hayatı "mükemmel" görünen, işine giden, arkadaşlarıyla kahkahalarla sohbet eden, sosyal ve enerjik görünen ancak kapıyı kapatıp yalnız kaldığında derin bir boşluk, değersizlik ve umutsuzluk hissiyle boğuşan insanların yaşadığı durumdur bu. Tıbbi literatürde "Atipik Depresyon" olarak da bilinen bu durum, adeta bir maskenin ardına gizlenmiş bir acıyı ifade eder. Kişi, çevresine yük olmamak, "güçlü" görünmek veya kendi duygularını bile tam olarak anlayamadığı için bu gülümseyen maskeyi takar. Bu yazıda, depresyonun bu gizli ve aldatıcı yüzünü tüm detaylarıyla inceleyecek, onu klasik depresyondan ayıran temel farkları ortaya koyacak ve neden teşhis edilmesi daha zor ve potansiyel olarak daha tehlikeli olabileceğini anlayacağız.

Gülümseyen Bir Maskenin Ardında: Atipik Depresyon Tam Olarak Nedir?

Atipik depresyon, adındaki "atipik" kelimesinin aksine, oldukça yaygın görülen bir majör depresyon alt türüdür. Onu "tipik" depresyondan ayıran en temel özellik, kişinin ruh halinin dışsal olaylara karşı tepki verebilmesidir. Yani, klasik depresyondaki bir kişi, güzel bir haber aldığında veya sevdiği bir aktiviteyi yaptığında bile o derin keder halinden çıkamazken, atipik depresyondaki bir kişi, olumlu bir olay karşısında geçici olarak neşelenebilir, keyif alabilir ve "normal" görünebilir. Arkadaşlarıyla yediği bir akşam yemeğinde kahkahalar atabilir, iş yerinde başarılı bir sunum yapabilir. Ancak bu "iyilik" anları, fırtınanın ortasındaki kısa süreli bir sessizlik gibidir. Tetikleyici ortadan kalktığında veya kişi yeniden yalnız kaldığında, o ağır ve karanlık ruh hali tüm gücüyle geri döner. Bu durum, kişinin kendisinin bile "depresyonda olmadığına" inanmasına neden olabilir.

"Madem keyif alabiliyorum, o zaman sorun yok" diye düşünebilir, ancak altta yatan o kronik boşluk ve umutsuzluk hissi, enerjisini tüketmeye devam eder.

Klasik Depresyondan Farkları: Aldatıcı 'İyilik' Anları ve Fiziksel Belirtiler

Gülümseyen depresyonu klasik depresyondan ayıran, kendine özgü bir belirti kümesi vardır. Ruh halinin olumlu olaylara tepki verebilmesinin (mood reactivity) yanı sıra, diğer belirtiler de genellikle klasik depresyonun tam tersidir.

• İştah ve Kilo Artışı: Klasik depresyonda genellikle iştah kaybı ve kilo kaybı görülürken, atipik depresyonda tam tersi, özellikle karbonhidrat ve tatlılara karşı aşırı bir yeme isteği (duygusal yeme) ve buna bağlı olarak kilo alımı çok yaygındır.
  

• Aşırı Uyuma (Hipersomnia): Uykusuzluk (insomnia) yerine, günde 10 saatten fazla uyuma, sabahları yataktan kalkmakta aşırı zorlanma ve gün içinde sürekli uykulu hissetme hali tipiktir. Kişi, adeta gerçeklikten kaçmak için uykuya sığınır.
  

• Kurşun Ağırlığı Hissi (Leaden Paralysis): Kollarında ve bacaklarında, sanki kurşundan yapılmış gibi tarif edilemez bir ağırlık ve yorgunluk hissi. Bu fiziksel ağırlık, en basit işleri bile yapmayı imkansız hale getirebilir.
  

• Reddedilmeye Karşı Aşırı Hassasiyet: Atipik depresyonun en belirgin özelliklerinden biridir. Kişi, en ufak bir eleştiri, geri çevrilme veya reddedilme karşısında aşırı derecede incinir ve bu durum sosyal veya iş ilişkilerini ciddi şekilde etkileyebilir. Bu nedenle, çatışmadan kaçınmak ve herkesi memnun etmeye çalışmak için yoğun bir çaba gösterebilirler.

Atipik Depresyon Neden Daha Tehlikeli Olabilir ve Belirtileri Nasıl Fark Edilir?

Gülümseyen depresyon, birkaç nedenle daha sinsi ve tehlikeli olabilir. Öncelikle, kişinin dışarıdan "iyi" görünmesi nedeniyle, ne ailesi ne de arkadaşları bir sorun olduğundan şüphelenir. Bu da kişinin yardım almasını geciktirir.  Kişi, "kimse benim ne kadar acı çektiğimi anlamıyor" diyerek kendini daha da yalnız hisseder. En büyük tehlike ise, bu kişilerin acılarını gizlerken bir yandan da hayatlarına devam etme enerjisine sahip olmalarıdır. Bu durum, intihar düşüncelerini planlama ve eyleme dökme riskini artırabilir.

Nasıl Fark Edilir? Bir yakınınızda bu durumu fark etmek için, söylediklerinden çok, söyledikleriyle yaptıkları arasındaki tutarsızlığa bakın.

Sürekli gülen ama esprileri hep kendini aşağılayan bir tonda olan, sosyal planlara "evet" deyip son anda iptal eden, kilosunda veya uyku düzeninde ani değişiklikler olan, en ufak bir eleştiride hemen savunmaya geçen veya içine kapanan birinde bu durumdan şüphelenmek gerekir. Unutmayın, her gülümsemenin ardında mutluluk yatmayabilir. Yardım istemek, bir maskenin ardına saklanmaktan çok daha büyük bir güç göstergesidir.